با رشد مصرف انرژی و دغدغه‌های زیست‌محیطی، استفاده از منابع تجدیدپذیر به‌ویژه انرژی خورشیدی به یکی از اولویت‌های راهبردی کشورها تبدیل شده است. ایران با برخورداری از تابش آفتاب فراوان، ظرفیت بالایی برای تولید برق خورشیدی دارد و طی سال‌های اخیر پروژه‌های متعددی در این حوزه آغاز شده‌اند. در حال حاضر، بزرگترین نیروگاه خورشیدی ایران در شهر مبارکه در استان اصفهان در حال احداث است؛ پروژه‌ای با ظرفیت نهایی ۶۰۰ مگاوات که با هدف تأمین برق پاک برای صنایع سنگین طراحی شده است. در این مقاله علاوه بر بررسی ویژگی‌های این نیروگاه، به معرفی بزرگترین نیروگاه‌های خورشیدی در خاورمیانه و جهان نیز می‌پردازیم.
بزرگترین نیروگاه خورشیدی خاورمیانه کجاست؟
بزرگترین نیروگاه خورشیدی خاورمیانه با نام Mohammed bin Rashid Al Maktoum Solar Park در کشور امارات متحده عربی و در نزدیکی شهر دبی ساخته شده است. این پروژه عظیم از سال ۲۰۱۳ آغاز شده و فازهای متعددی برای توسعه آن تعریف شده‌اند.
ویژگی‌های برجسته نیروگاه خورشیدی دبی:
- مکان: صیح، ۵۰ کیلومتری جنوب‌شرقی دبی
- ظرفیت فعلی (۲۰۲5): ۳,۰۰۰ مگاوات
- ظرفیت نهایی (۲۰۳۰): ۵,۰۰۰ مگاوات
- نوع سیستم: ترکیب فتوولتائیک و CSP سیستم حرارتی متمرکز
- ذخیره‌سازی انرژی: تا ۱۵ ساعت با فناوری ذخیره حرارتی
- ارتفاع برج حرارتی: ۲۶۰ متر (بزرگترین در جهان)
- مساحت: بیش از ۷۰ کیلومتر مربع
- تأمین برق: برق مورد نیاز ۳.۵ میلیون خانوار
- کاهش آلایندگی: ۶.۵ میلیون تن گاز گلخانه‌ای در سال
این نیروگاه نه‌تنها از لحاظ مقیاس، بلکه از نظر فناوری‌های نوین مورد استفاده در طراحی و ساخت، پیشرفته‌ترین پروژه منطقه محسوب می‌شود. یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن استفاده از ترکیب دو فناوری فتوولتائیک و حرارتی است که امکان تولید و ذخیره برق در ساعات غیرآفتابی نیز فراهم می‌سازد.
نیروگاه محمد بن راشد بخشی از برنامه استراتژیک دبی انرژی پاک2050 است که هدف آن تأمین ۷۵٪ برق دبی از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۵۰ است. دولت امارات با این پروژه سعی دارد وابستگی خود را به نفت کاهش داده و به الگویی جهانی در انرژی پایدار تبدیل شود.
بزرگترین نیروگاه خورشیدی ایران
بزرگترین نیروگاه خورشیدی ایران در شهر مبارکه در استان اصفهان واقع شده است. این نیروگاه توسط شرکت فولاد مبارکه در قالب پروژه‌ای با عنوان نیروگاه خورشیدی آفتاب شرق ساخته شده است و ظرفیت نهایی آن به ۶۰۰ مگاوات خواهد رسید.
ویژگی‌ها و جزئیات فنی نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه:
- موقعیت: شهر مبارکه، استان اصفهان
- مساحت زمین: ۱۲۰۰ هکتار
- ظرفیت نهایی: ۶۰۰ مگاوات
- نوع پنل‌ها: خورشیدی دوطرفه (bifacial)
- تکنولوژی: دارای ردیاب خورشیدی برای افزایش جذب انرژی
- تعداد پنل‌ها: بیش از ۱ میلیون پنل خورشیدی
- شرکت مجری: صناپ انرژی با همکاری مپنا توسعه ۳
- سرمایه‌گذاری: حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان
- کاهش آلایندگی: بیش از ۱ میلیون تن CO₂ در سال
- اشتغال‌زایی: حدود ۵۰۰۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم
اصفهان به دلایل متعددی برای این پروژه انتخاب شده است:
- شرایط اقلیمی مناسب: میانگین تابش سالانه بالاتر از ۵ کیلووات بر مترمربع در روز
- نزدیکی به مراکز مصرف صنعتی: فولاد مبارکه مصرف بالای برق دارد
- زیرساخت برق و شبکه سراسری قوی
- زمین‌های مناسب دولتی و صنعتی برای احداث نیروگاه
پروژه از نظر مقیاس و فناوری یکی از پیشرفته‌ترین طرح‌های خورشیدی کشور به‌شمار می‌رود. هدف نهایی از این پروژه، تأمین برق پاک برای مجموعه صنعتی فولاد مبارکه و کاهش وابستگی آن به سوخت‌های فسیلی است.
بزرگترین نیروگاه خورشیدی جهان
بزرگترین نیروگاه خورشیدی جهان در حال حاضر در کشور چین و در استان سین‌کیانگ قرار دارد. این پروژه عظیم با نام Mingyang Solar Base توسط دولت چین و با مشارکت شرکت‌های خصوصی توسعه یافته است.
اطلاعات فنی و کلیدی نیروگاه خورشیدی سین‌کیانگ:
- ظرفیت تولید: ۳٬۵۰۰ مگاوات (۳.۵ گیگاوات)
- موقعیت: شمال‌غرب چین – استان سین‌کیانگ
- نوع پنل‌ها: پنل‌های تک‌کریستالی با راندمان بالا
- سیستم: Solar Tracking با قابلیت ردیابی خورشید در دو محور
- مساحت: حدود ۱۳۳ کیلومتر مربع
- تأمین برق: برای بیش از ۱۰ میلیون نفر
- کاهش آلایندگی سالانه: ۴.۲ میلیون تن CO
- تاریخ بهره‌برداری: فاز اصلی در سال ۲۰۲۳ افتتاح شد
- سرمایه‌گذاری: بیش از ۲.۵ میلیارد دلار
نیروگاه Mingyang بخشی از برنامه کلان کمربند سبز انرژی پاک چین است. این نیروگاه نقش مهمی در برنامه بلندمدت چین برای رسیدن به کربن صفر تا سال ۲۰۶۰ دارد. همچنین برق تولیدی آن برای شهرهای پکن، تیانجین و شانگهای از طریق خطوط انتقال فوق ولتاژ فرستاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
نیروگاه‌های خورشیدی امروز دیگر تنها پروژه‌هایی زیست‌محیطی نیستند، بلکه ابزارهای قدرتمند استراتژیک برای استقلال انرژی، توسعه صنعتی و رشد اقتصادی به شمار می‌روند. ایران با افتتاح نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه در اصفهان، گامی مهم در انرژی‌های تجدیدپذیر برداشته است که نه‌تنها نیازهای صنعتی را تأمین می‌کند، بلکه الگویی برای دیگر بخش‌ها است. در سطح منطقه، امارات با سرمایه‌گذاری در نیروگاه دبی نشان داده که می‌توان به آینده‌ای بدون وابستگی به سوخت‌های فسیلی دست یافت. در سطح جهانی، چین با پروژه سین‌کیانگ قدرت خود را در حوزه انرژی خورشیدی به نمایش می‌گذارد.
امید است که ایران با تکیه بر دانش داخلی، حمایت دولتی و مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، پروژه‌هایی مشابه را در سایر استان‌های آفتابی کشور نیز توسعه دهد. آینده انرژی ایران می‌تواند روشن‌تر از همیشه باشد اگر به‌درستی بر نور خورشید تکیه کند.
